Nasza Miejscowość
Huta Komorowska, jak wykazują źródła, została założona końcem XVII wieku w królewszczyźnie ówczesnego starostwa sandomierskiego. Jako datę prawdopodobnego założenia Huty przyjmuje się rok 1674. Wtedy to Aleksander Michał Lubomirski, a następnie jego syn Józef Karol, ówcześni starostowie sandomierscy, założyli hutę szkła nad rzeką Korzeń oraz dwie oficyny najpierw szklaną „officina vitruaria” czyli Hutę (później nazywaną Komorowską), a z upływem czasu drugą „potażnię alias Maydan”. Największy rozkwit przemysłu szklanego w Hucie Komorowskiej miał miejsce końcem XVII w. i w I poł. XVIII wieku. W hucie zatrudniano Czechów: specjalistów o nazwisku Hauke (Hałka) i malarzy z Krakowa i Ropczyc oraz bularzy i dymarzy.
Po kolbuszowskiej transakcji w roku 1853, doszło do powolnego upadku huty, który przyspieszył I rozbiór Polski i cesarski patent leśny dla Galicji z 20 września 1782 r., ograniczający m.in. wyrób potażu, niezbędnego surowca do produkcji szkła. Głównym źródłem utrzymania ludności stała się wtedy uprawa roli.
Od 1772r., po I rozbiorze Polski, Huta przeszła na własność skarbu Austrii. Pierwszym gubernatorem carsko-królewskim kolbuszowszczyzny został Marszałek Hadik. W tym czasie dobra kasztelani sandomierskiej utrzymywał w dzierżawie hr. Józef Ossoliński. Od 1 kwietnia 1787r. zostały one zajęte i kierowane przez osobny urząd gospodarczy. Okoliczne wsie należące do klucza mokrzyszowskiego przeszły drogą koligacji w posiadanie zauszników zaborcy lub kupna- trafiały w ręce Polaków. Na początku XIX wieku dobra, w których znajdowała się wieś Huta, były własnością Kulczyckich. W roku 1835 byłe królewszczyzny, czyli tzw. dobra kameralne, sprzedane zostały podczas licytacji. Hutę Komorowską wraz z Majdanem, Komorowem i Brzostową Górą zakupił Jan Dolański z Baranowa, a po nim dobra te przejął Stefan Dolański. Ostatecznie drogą rodzinnych koligacji Hutę Komorowską i Majdan z Porębami odziedziczył wnuk Szczepana Dolańskiego, Czesław Kozłowiecki, który żeniąc się z Marią z Kaczkowskich otrzymał Komorów. Około roku 1665 wybudował we wsi Huta Komorowska okazały dwór wraz z zabudowaniami folwarcznymi, a wokół niego założył park- arboretum. Czesław Kozłowiecki w latach 1867-1895 był członkiem rady powiatowej z grupy większej własności oraz wieloletnim prezesem założonego w 1881r. „Towarzystwa Łowieckiego Kolbuszowskiego”. Po nim właścicielem Huty został jego syn Adam z żoną Marią z domu Janocha. Mieli oni troje dzieci: Czesława rozstrzelanego w 1940r. przez hitlerowców; Jerzego, który po działaniach wojennych w czasie II wojny światowej wyemigrował do Kanady oraz Adama, jezuitę i więźnia obozów w Oświęcimiu i Dachau, po zakończeniu wojny misjonarza w Afryce, późniejszego biskupa Lusaki i arcybiskupa, a od 21 lutego 1998r.- kardynała. Adam Kozłowiecki przy dworze wybudował tartak, cegielnię, zakład wyrobu dachówek i kręgów betonowych, a nieopodal na rzece Korzeń młyn wodny. Od 1888r. w Hucie Komorowskiej prowadzono szkołę podstawową mieszcząca się w małym drewnianym budynku. Pierwszym jej kierownikiem i nauczycielem był Dominik Stanisław Wiktor Saloni, ojciec Tadeusza Władysława Saloni zasłużonego człowieka na polu gospodarczym i w administracji państwowej w II Rzeczypospolitej.
Nowy murowany budynek szkoły wybudowano dopiero w 1906r., a kierownikiem został Bronisław Jagielski. Na początku XX wieku rozpoczęła się wielka emigracja ludności „za chlebem”. Dotknęła ona także mieszkańców Huty Komorowskiej. Wielu z nich opuściło rodzinną wieś kierując się do Prus, Austrii i Ameryki.
W roku 1911 nastąpiła pełna mobilizacja ludności wsi w akcję wyborczą do parlamentu austro- węgierskiego w Wiedniu. Włączył się do niej wikary z Majdanu Królewskiego, ksiądz Eugeniusz Okoń, który w Hucie Komorowskiej urządził pierwsze wyborcze zebranie w czasie, którego przedstawił śmiały program walki o chłopskie prawa.
Wybuch I Wojny Światowej sprawił, iż wielu mieszkańców ruszyło do walki z zaborcą. Niewielu jednak powróciło do domów. Odzyskana w 1918r. niepodległość przez Polskę, nie przyniosła poprawy sytuacji materialnej ludności wsi. Nastąpiła druga fala emigracji, tym razem do Francji i Ameryki.
Około roku 1929 Adam Kozłowiecki z żoną Marią powołują Fundację Naukowo-Wychowawczą, której celem miało być wybudowanie w Hucie Komorowskiej (do 1947r.) obiektów szkolnych do kształcenia młodzieży z zakresu leśnictwa, rolnictwa i prawa. Wybuch II wojny światowej przerwał ich plany.
W 1940r. hitlerowcy zamknęli i rozebrali szkołę. Rozpoczęli wysiedlanie ludności wsi Huta Komorowska w związku z tworzeniem przez Wehrmacht największego na terenie Europy poligonu ćwiczebnego -„Południe” 7Heeresgutsbezirk Truppenübungsplatz Süd Dęba dla piechoty i artylerii.. W pałacu Kozłowieckich zaś zlokalizowano biura firmy Wilhelma Fischera z Mörfelden nad Menem, która zajmowała się 81budową umocnień i bunkrów dla wojska oraz pracami nad umocnieniami ziemnymi i karczowaniem okolicznych lasów. W pobliżu parku w 1941r. Niemcy założyli obóz pracy przymusowej dla ¯ydów, którego komendantem został Johann Robert Schmidt. We wrześniu 1943r. obóz zlikwidowano, a więźniów wywieziono i najprawdopodobniej rozstrzelano w lasach koło Głogowa. Od października 1943r. przebywali w nim Polacy. Wiosną 1944r. na miejsce komendanta obozu Schmidta, powołano niemieckiego oficera z Nowej Dęby o nazwisku Regensburg. Ostatecznie obóz zlikwidowano 25 lipca 1944 roku, tuż przed wkroczeniem wojsk radzieckich. Przez obóz przeszło około 3000 osób. Zginęło w nim około 1500 więźniów, głównie ¯ydów. W roku 1966, w parku Kozłowieckich, wzniesiono obelisk ku czci pomordowanych w obozie pracy.
Pałac i zabudowania dworskie dawnej posiadłości Kozłowieckich przetrwały wojnę, ale decyzją ówczesnych władz zostały przed rokiem 1952, rozebrane, rozgrabione, z czego tylko część cegły przeznaczono na budowę nowej szkoły podstawowej. Na ocalałych zaś murach stajennych wzniesiono remizę Ochotniczej Straży Pożarnej.
Obecnie pozostały tylko ruiny neogotyckiej oficyny dworskiej z drugiej połowy XIX wieku, w której mieszkała matka Marii Kozłowieckiej z domu Janocha.
W roku 1954 nastąpiło otwarcie odbudowanej szkoły podstawowej, która po pięćdziesięciu pięciu latach, 17 czerwca 1999r. przyjęła imię Ks. Kardynała Adama Kozłowieckiego.
W latach 1958-1959 zelektryfikowano całą wieś.
Koniec XX wieku przyniósł Hucie Komorowskiej wiele nowych inwestycji, m. in. zgazyfikowano wieś, w 1995r. powstało ujęcie wody pitnej, dwa lata później wybudowano przepompownię wody. Po oddaniu (1997r.) do użytku światłowodowej centrali telefonicznej w Majdanie Królewskim, większość mieszkańców wsi mogła stać się posiadaczami telefonów stacjonarnych.
W 1987r. wybudowano świątynię, dzięki czemu w 1991r. erygowana została Parafia Huta Komorowska pw. Świętej Rodziny. Pierwszym jej proboszczem został ks. Paweł Sobczyński, a następnie po jego tragicznej śmierci w 2002r., ks. Dariusz Komierzyński, a obecnie ks.Ryszard Oleksak.
Od 2003r. na terenie wsi działa Towarzystwo Przyjaciół Huty Komorowskiej, którego pierwszym prezesem została pani mgr Danuta Niezgoda.
26 marca 2008 roku powołana została Fundacja im. Księdza Kardynała Adama Kozłowieckiego ,,Serce bez granic”. 25 września 2011 roku zostało otwarte muzeum Ks. Kardynała Adama Kozłowieckiego - Misjonarza Afryki.
oprac. B. Paszkowska
